Šehidsko mezarje u Solunu

Kraj Solunske džamije,

Do rijeke Krivaje,

Bol naša stanuje.

U mezarju šehidskom

Na mermeru olovnom

Bedemu bosanskom.

Prvi agresorski napad na teritoriju Općine Olovo počeo je 2. augusta 1992. godine kada je granatirano selo Šaševci. A zatim je 5. augusta izvršen napad na selo Kolakovići. Prve granate na grad su pale 7. augusta 1992. godine, kada su agresorske snage uz artiljerijsku podršku JNA, oko 17 sati otpočele žestoko granatiranje gradskog jezgra Olova i prigradskih naselja. Cilj su im uglavnom bili civili i civilni objekti. Početni napadi na grad i prigradska naselja su odbijeni ali veliki broj bošnjačkih sela ostaje odsječen od Olova.

Agresor je i prije početka napada na grad Olovo u kontinuitetu vršio zločine: ubistva, silovanja i protjerivanja Bošnjaka po okolnim selima. Agresorska dejstva prenesena su i proširena na mjesta koja gravitiraju prema općinama Han-Pijesak, Sokolac, Ilijaš i to: Nevačka, Rubinjići, Kute, Šaševci, Knežina i okolna mjesta, Mangurići, Bećari, Karamuratovići, Išerić Brdo, Kolakovići, Milunići, Pušino Polje, Dugandžići, Kundakov Han, Lavšići, Berisalići, Lišci, Miljevići, Gurdići, Petrovići, Čude.

U razdoblju od 3. do 8. augusta ova sela su bila izložena stihijskim artiljerijskim i stidljivim pješadijskim napadima od strane agresora. Ali u nedostatku materijalnih sredstava i organizirane odbrane stanovnici ovih sela bili su primorani na povlačenje prema Olovu i Kladnju. Veći dio stanovništva je uspio da se prebaci na tada slobodu teritoriju Općine Kladanj ili dijelove Općine Olovo. Nažalost, dio civilnog stanovništva je ipak ubijeno ili zarobljeno i prebačeno u logore za zarobljenike na području Romanije.

Prilivom velikog broja muhadžira u sela koja su se nalazila duž slobodne teritorije niz rijeku  Krivaju, od Boganovića do Jelašaka, nametnuta je potreba za smještajem i ishranom pristiglih muhadžira. Ali uz dobrodošlicu domaćeg stanovništva mnoge od ovih prepreka su prevaziđene.

Pristiglo vojnosposobno stanovništvo se odmah stavlja na raspolaganje TO i počinje stvaranje prvih jedinica i njihovo uvođenje u borbene zadatke. A nakon početnih gubitaka u ljudstvu javlja se pitanje gdje da se ukopaju poginuli šehidi muhadžiri.

Šehidi čija su se porodična mezarja nalazila na slobodnoj teritoriji su se saharanjivali na tim lokacijama, dok je za šehide muhadžire predloženo da se ukopavaju u sklopu novoizgrađene džamije u Solunu. Prvi ukopani šehid na ovome mezarju je Senahid Gurda koji je ukopan 20. augusta 1992. godine. Ovaj datum se uzima i kao datum obilježavanja šehidske dove na ovome mezaristanu.

U ovom šehidskom mezarju je ukopano 150 šehida, muhadžira iz općina Sokolac, Han-Pijesak, Ilijaš i Olovo. Veliki broj šehidskih dženaza je obavio Mujo ef. Numanović koji je kao vojnik iz rova došao na mjesto imama solunske džamije u februaru 1993. godine. On i danas obavlja funkciju imama ove džamije.

Prema njegovim riječima formirana su dva mezarja: jedan za šehide, a drugo za civilne žrtve rata koje je isključivo namijenjeno za muhadžire koji su se zatekli na slobodnoj teritoriji. Na mezarju je ukopana  i olovska heroina Sabina Jamaković, djevojka od 21 godinu koja je poginula obnašajući dužnost medicinske sestre. Ukopana su braća Adem i Enes Dedić koji su poginuli od iste granate, vraćajući se sa linije. Sahranjeno je još i 9 šehida koji su kao ispomoć sudjelovali u borbama za oslobađanje Sanskog Mosta. I još veliki broj bosanskih sinova koji su živote položili na braniku slobode svoje domovine. Među ovim vojnicima ukopan je i slavni olovski komandant, stub odbrane Olova, rahmetli komandant Senahid Bolić Bolo. Ranjen je u borbi za Kruševo 14. januara 1994. A u petak, 21. januara 1994. sedmicu nakon ranjavanja u tuzlanskoj bolnici u 36. god. preselila je legenda odbrane Olova. Nakon toga je sahranjen na šehidskom mezarju.

Datum ukopa prvog šehida, 20. august se svake godine obilježava prigodnim programom učenjem Jasina i predavanjem. A veliki broj šehidskih porodica, vjernika, suboraca i RVI svojim prisustvom i učenjem dove žele da odaju počast našim šehidima. Pored ovog datuma i za Dan šehida, drugi dan Ramazanskog bajrama, okupi se veći broj onih koji nisu zaboravili žrtvu naših šehida muhadžira.